Bilim insanları, zona aşısının yaşlı bireylerde demans gelişme riskini önemli ölçüde azaltabileceğine dair umut verici bulgular elde etti. Galler’de yapılan kapsamlı bir araştırma, zona aşısı olan yaşlı yetişkinlerde demans riskinin yüzde 20 oranında daha düşük olduğunu ortaya koydu. Ancak araştırmacılar, bu bağlantının nedenlerini tam olarak anlamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulduğunu belirtiyor.
Geniş Kapsamlı Araştırma Sonuçları Nature’da Yayınlandı
Nature dergisinde yayımlanan bu çalışma, Galler’de zona aşısı olmaya uygun olan veya olmayan yaklaşık 283.000 yaşlı yetişkini kapsıyor. Galler’de 2013 yılında 79 yaşındaki bireylere zona aşısı uygulaması başlatılmış, ancak başlangıçta aşı stoklarının sınırlı olması nedeniyle bu yaşın üzerindekilere aşı yapılamamıştı. Bu durum, araştırmacılar için aşı olan ve olmayan benzer yaş gruplarını karşılaştırma fırsatı sundu.
Aşı Olanlarda Demans Riski Daha Düşük
ABD, Almanya ve Avusturya’dan araştırmacılar, aşı yaptıran ve yaptırmayan 80’li yaşlardaki bireyleri yedi yıl boyunca gözlemledi. Bu süre zarfında, aşı olmayan her sekiz kişiden birinde demans gelişirken, aşı olanlarda bu oran yüzde 20 daha az görüldü. Ayrıca, aşının demansa karşı koruyucu etkisinin erkeklere kıyasla kadınlarda daha belirgin olduğu tespit edildi.
“Çok Çarpıcı Bir Bulguydu”
Çalışmanın kıdemli yazarı ve Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Dr. Pascal Geldsetzer, bu bulgunun “gerçekten çarpıcı” olduğunu ifade etti. Benzer şekilde, daha önceki çalışmalar da zona aşısının demansa karşı koruyucu bir rol oynayabileceğini göstermişti.
Yeni Nesil Zona Aşısı Daha Umut Verici
Geçtiğimiz yıl Nature Medicine dergisinde yayınlanan bir analizde, daha gelişmiş olan yeni nesil zona aşısını olan kişilerde, takip eden altı yıl içinde demans riskinin önemli ölçüde düşük kaldığı belirtilmişti. Bu yeni aşı, suçiçeği ve zonaya neden olan varisella zoster virüsünden elde edilen bir proteini içerirken, Galler’deki çalışmada kullanılan aşı virüsün zayıflatılmış canlı bir versiyonunu içeriyordu. İngiltere, 2023 yılında daha uzun süreli koruma sağladığı gerekçesiyle yeni nesil aşıyı tercih ederek eski aşıları kullanımdan kaldırmıştı.
Zona ve Risk Grupları
Suçiçeği geçirmiş kişilerde yıllarca pasif halde kalan varisella zoster virüsü, bağışıklık sisteminin zayıflamasıyla yeniden aktif hale gelerek zona hastalığına neden olabilir. Zona, içi sıvı dolu kabarcıklarla karakterize, ağrılı bir deri döküntüsüne yol açar ve yaşlılar ile bağışıklık sistemi zayıf olanlar için daha risklidir.
Daha Fazla Araştırmaya İhtiyaç Var
Her ne kadar mevcut çalışmalar zona aşısının demansa karşı bir miktar koruma sağlayabileceğini gösterse de, bu bağlantının kesin olarak kanıtlanabilmesi ve altında yatan mekanizmaların anlaşılabilmesi için daha kapsamlı araştırmalara ihtiyaç duyuluyor. Araştırmacılar, sinir sistemini etkileyen virüslerin bunama riskini artırabileceği teorisini inceliyorlar. Oxford Üniversitesi‘nden Dr. Maxime Taquet ise, kadınlar ve erkekler arasındaki farklı sonuçların bağışıklık sistemlerindeki farklılıklardan kaynaklanabileceğini öne sürüyor.